(1) Trong văn học trung đại Việt Nam, nhân vật Vũ Nương (“Chuyện người con gái Nam Xương” – Nguyễn Dữ) không phải là người phụ nữ duy nhất mang vẻ đẹp nhưng chắc rằng, vẻ đẹp của nàng xứng đáng trở thành “khuôn vàng thước ngọc” cho mọi người phụ nữ trong xã hội phong kiến xưa. (2) Mở đầu câu chuyện, Nguyễn Dữ đã giới thiệu nàng là người con gái “tính đã thuỳ mị nết na, lại thêm tư dung tốt đẹp”, nghĩa là nàng không chỉ đẹp về ngoại hình mà còn đẹp cả về phẩm chất. (3) Nếu lúc mới về nhà chồng, biết chàng Trương có tính đa nghi, Vũ Nương cư xử khéo léo, chuẩn mực đến mức vợ chồng chưa từng thất hoà thì khi tiễn chồng đi lính, nàng lại thổ lộ nỗi lòng không ham vinh hoa phú quý mà chỉ lo cho an nguy của chàng; chồng chưa cất bước đi xa, nàng đã bày tỏ tấm tình thương nhớ khôn xiết. (4) Thời gian chồng vắng nhà, nàng càng bộc lộ rõ nét những phẩm chất tốt đẹp, đáng quý: hiếu thảo, thuỷ chung, thương con. (5) Mẹ chồng ốm thì nàng hết lòng thuốc thang, lễ bái thần phật, lấy lời khuyên lơn; mẹ chồng mất thì nàng “lo ma chay tế lễ như với cha mẹ đẻ của mình”. (6) Cách biệt ba năm với chồng, nàng vẫn “giữ gìn một tiết”, thương nhớ chàng đến mức trỏ bóng mình mà coi đó là chồng. (7) Hành động trỏ bóng ấy cũng thể hiện rõ nét tấm lòng thương con tha thiết của người mẹ muốn bù đắp cho đứa con thơ dại chưa một lần biết mặt cha. (8) Đến khi bị chàng Trương nghi oan, người phụ nữ chí tình chí hiếu ấy vẫn một mực dịu dàng, nhẫn nhịn, lấy lời thanh minh giãi bày để mong cứu vãn hạnh phúc gia đình đang bên bờ vực tan vỡ. (9) Thế nhưng khi Trương Sinh cứng rắn chẳng động lòng, mắng nhiếc đánh đuổi nàng đi, Vũ Nương lại kiên trinh quyết tuyệt lấy cái chết để bảo vệ danh dự, phẩm giá đáng quý của mình, đây quả thực là hành động chất chứa nỗi tuyệt vọng đắng cay nhưng cũng đi theo sự chỉ đạo tình táo của lí trí. (10) Là người chí tình, chí hiếu, nàng dù thành tiên nữ sống ở thuỷ cung vẫn không nguôi nhớ thương chồng con, quê cũ, mộ phần tổ tiên, vẫn khát khao được phục hồi danh dự và khi Phan Lang chạm đến nỗi niềm sâu kín ấy, nàng ứa lệ mà mong mỏi được “tìm về có ngày”. (11) Và đúng như ý nguyện, khi Trương Sinh lập đàn tràng giải oan, nàng đã trở về mang theo tấm lòng khoan dung nhân hậu, không một lời trách cứ chàng, thậm chí còn nói lời cảm tạ chân tình vì chàng đã thực sự thấu hiểu nỗi oan khuất nàng mang theo. (12) Về nghệ thuật, Nguyễn Dữ đã thành công khi sáng tạo nên những tình huống bất ngờ, chi tiết đặc sắc giàu ý nghĩa, lối kể chuyện hấp dẫn, sinh động, thể văn biền ngẫu giàu hình ảnh ước lệ tượng trưng. (13) Tóm lại, bằng tài năng và lòng cảm thương sâu sắc, tác giả đã khéo léo đặc nhân vật Vũ Nương và nhiều hoàn cảnh khác nhau để nàng dần bộc lộ từng vẻ đẹp, ta bỗng thấy người phụ nữ này tựa như một đoá hoa sen, chỉ cần khẽ giở một lớp cánh sen là ta lại được thưởng thức một loại hương thơm say đắm lạ lùng.